Η διαφραγματική αναπνοή ως μέσον αναζήτησης της προσωπικής μας αλήθειας

Όταν γεννιόμαστε, η φύση είναι με το μέρος μας. Διαθέτουμε το τέλειο αναπνευστικό και φωνητικό όργανο, με το θωρακικό διάφραγμα σε πλήρη κίνηση και συμμετοχή. Ως παιδιά απαιτούμε, φωνάζουμε, στριγκλίζουμε χωρίς να βραχνιάζουμε, μέχρι να μας πάρει ο ύπνος. Και όταν τελικά κοιμόμαστε, η κοιλιά μας φουσκώνει και ξεφουσκώνει αβίαστα και γενναιόδωρα. Όσο μεγαλώνουμε, καθώς οι υποχρεώσεις, τα τραύματα, τα «μη» και τα «πρέπει» εγκαθίστανται στην καθημερινότητά μας, ο μυς του διαφράγματος “τσιμεντώνει”, η αναπνοή μας «φωλιάζει» σχεδόν αποκλειστικά στην περιοχή του στήθους και η φωνή μας χάνει τη φυσική της δύναμη και λάμψη. Τότε, η συνειδητή αφύπνιση της λειτουργίας του διαφράγματος αποδεικνύεται σωτήριο κλειδί επιστροφής στην φυσική μας φωνή, την φυσική μας ανάσα.

Στην εκπαίδευση μου ως ηθοποιός, συνειδητοποίησα πολύ νωρίς πως χρειαζόταν πρωτίστως να επανεκπαιδευτώ στον τρόπο με τον οποίο ανέπνεα. Μέχρι τότε δεν μου είχε περάσει ποτέ από το μυαλό πως η λειτουργία της αναπνοής έχει διττό χαρακτήρα: αφενός γίνεται ασυνείδητα, χωρίς να το σκεφτόμαστε, αφετέρου αποτελεί πεδίο, στο οποίο μπορούμε να επέμβουμε και το οποίο μπορούμε να ελέγξουμε σε τεράστιο βαθμό.

Ο κυριότερος μοχλός ελέγχου της αναπνοής είναι το θωρακικό διάφραγμα. Πρόκειται για έναν θολωτό μυ που βρίσκεται κάτω από τα πλευρά μας, μεταξύ του θώρακα και της κοιλιάς μας. Μετά τον καρδιακό μυ, είναι ο πιο σημαντικός και δυνατός μυς της φυσιολογίας μας, καθώς έχει την ικανότητα να συσπάται ακούραστα 25.000 φορές μέσα στην ημέρα, επηρεάζοντας όλα τα ζωτικά μας όργανα. Κατά τη διάρκεια της εισπνοής, κατεβαίνει προς την κοιλιακή χώρα και στην εκπνοή επανέρχεται στη θωρακική μας κοιλότητα.

Αυτές οι θεμελιώδεις ανατομικές πληροφορίες με βοήθησαν να κάνω συνειδητή τη σύνδεση του διαφράγματος με την εισπνοή, το κράτημα του αέρα και την εκπνοή. Τρεις λειτουργίες για τις οποίες ο Γάλλος ποιητής, ηθοποιός και σκηνοθέτης Αντονέν Αρτώ, εύστοχα αντιστοίχισε τρία ρήματα : δέχομαι, περικλείω, δίνω. Με τη βοήθεια της φαντασίας και της συγκέντρωσης, εξασκούμουν συστηματικά στο να δέχομαι, να περικλείω και να δίνω αέρα, επιτρέποντας σταδιακά στο σώμα μου να επιστρέψει στην φυσική του τάση, αυτή της διαφραγματικής αναπνοής.

Καθώς εμπλουτιζόταν η σκηνική μου εμπειρία και πρακτική, άρχισα να αντιλαμβάνομαι πως η υιοθέτηση της διαφραγματικής αναπνοής προσφέρει απροσμέτρητες προοπτικές ελευθερίας. Αποτελεί ένα πολύτιμο εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας που μπορεί να ξυπνήσει όλες τις ενεργειακές ζώνες, να ανοίξει όλους τους ξεχασμένους ηχογόνους αγωγούς, να νικήσει την κόπωση, να υπερβεί τα περατά όρια του σώματος. Και το κυριότερο, να ξεδιπλώσει την ύπαρξη τόσο σε ύψος, όσο και σε βάθος. Σε όσες θεατρικές παραστάσεις εμπιστεύτηκα την τεχνική της συνεχούς κίνησης του διαφράγματος, βίωσα τη χαρά της υψηλής φωνητικής και ενεργειακής τάσης και ταυτόχρονα την αίσθηση ότι βαθαίνει όλο και περισσότερο η τέχνη μου. Δεν είναι τυχαίο πως οι Λατίνοι, τόσο για το επίθετο «ψηλός», όσο και για το επίθετο «βαθύς», χρησιμοποιούσαν την ίδια λέξη: altus. Όπως επίσης δεν είναι τυχαίο ότι το διάφραγμα βρίσκεται σε κομβικό ανατομικό σημείο: συνδέει το κατώτερο με το ανώτερο τμήμα του σώματός μας. Ενώνει το ύψος με το βάθος.

Είναι κοινός τόπος πως τέχνη και τεχνική βαδίζουν χέρι χέρι. Θα μπορούσε όμως εύλογα να ρωτήσει κανείς: αν κάποιος δεν είναι καλλιτέχνης ή επαγγελματίας της φωνής, γιατί χρειάζεται να αφυπνίσει τη λειτουργία του διαφράγματος; Γιατί χρειάζεται αυτήν την τεχνική; Οι απαντήσεις είναι αναρίθμητες, ωστόσο ο νους μου πηγαίνει στους αρχαίους Ρωμαίους, οι οποίοι διατείνονταν πως η μεγαλύτερη τέχνη είναι να ζει κανείς αληθινά. Η αναζήτηση της αληθινής μας αναπνοής, της αληθινής μας φωνής, φλερτάρει αναπόφευκτα με την αναζήτηση της αλήθειας μας γενικότερα. Είναι στάση ζωής. Είναι τέχνη. Και όπως κάθε τέχνη, ανθίζει με την τεχνική.

Κάθε τεχνική, κάθε μεθοδική ενασχόληση με κάτι, από το πώς να φτιάξουμε ένα γλυκό μέχρι το πώς να χτίσουμε έναν ουρανοξύστη, μας μετατοπίζει από τα όρια μας. Μας μεταμορφώνει. Μας κάνει δημιουργούς. Και αργά ή γρήγορα μας αποκαλύπτει πως η ζωή είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που ήδη ξέρουμε. «Κάθε τεχνική οδηγεί σε μεταφυσικές», δηλώνει ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, συνοψίζοντας τα μεγαλειώδη επίπεδα έμπνευσης και αλήθειας στα οποία μπορούμε να οδηγήσουμε τον εαυτό μας.

Ο Μιλτιάδης Φιορέντζης είναι ηθοποιός, αριστούχος απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν. Συνέχισε τις σπουδές του στο School of Physical Theatre του Λονδίνου. Συνεργάστηκε με το Θέατρο Άττις και τον Θεόδωρο Τερζόπουλο, συμμετέχοντας στο Φεστιβάλ Επιδαύρου, στη Θεατρική Ολυμπιάδα της Κωνσταντινούπολης, την Πολιτιστική Ολυμπιάδα του Πεκίνου και σε άλλα φεστιβάλ της Ελλάδας και του εξωτερικού. Αριθμεί συνεργασίες με αξιόλογα θέατρα και θεσμούς, όπως το φεστιβάλ Αθηνών, το Θέατρο Τέχνης κ.λπ. Έχει παρακολουθήσει συστηματικά τα σεμινάρια του Ανδρέα Μανωλικάκη με θέμα τη μέθοδο υποκριτικής του Actors Studio. Πραγματοποιεί ομιλίες με θέμα το Σώμα, την Αναπνοή και τη Φωνή του ηθοποιού.

Όταν συμμετείχε στην παράσταση Οικογένεια Τσέντσι, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, έλαβε αποθεωτικές κριτικές:

«Ο Μιλτιάδης Φιορέντζης, με άψογη τεχνική και κίνηση δημιουργεί έναν απενεχοποιημένο, έκφυλο και ερεβώδη χαρακτήρα».

«Ο Μιλτιάδης Φιορέντζης, ενσαρκώνει με απροσμέτρητη ενέργεια τον κόμητα Τσέντσι. Πραγματικά μαγεύει το κοινό με τις δυνατότητές του».

«Ο κορυφαίος Μιλτιάδης Φιορέντζης χαράζει στη μνήμη τον τερατώδη κόμητα Τσέντσι», Γιώργος Σαρηγιάννης, Το τέταρτο κουδούνι.

«Ένας ρολίστας του εξπρεσσιονισμού, ο Μιλτιάδης Φιορέντζης», Ιλειάνα Δημάδη, Αθηνόραμα.

«Αξέχαστα τα διαβολικά χέρια και η διαβολικά καλή ερμηνεία του σατανικού κόμητος Τσέντσι-Μιλτιάδη Φιορέντζη», Ίρις Κριτικού.

«Ο Μιλτιάδης Φιορέντζης είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής», Ειρήνη Μουντράκη.

Βιβλιογραφία:

• Αντονέν Αρτώ, Το Θέατρο και το Είδωλό του, Εκδόσεις Δωδώνη, 1992
• Steve Parker, Το ανθρώπινο σώμα, Ιατρικές, Εκδόσεις Πασχαλίδης, 2008
• Θεόδωρος Τερζόπουλος και Θέατρο Άττις, Εκδόσεις Άγρα, 2000

Photo by Μαριλένα Βαϊνανίδη